Charakterystyka/ morfologia

Kur cejloński (Gallus lafayettii)

Systematyka

Rząd: grzebiące, kuraki (Galliformes)

Rodzina: kurowate (Phasianidae)

Gatunek: kur cejloński(Gallus lafayettii)

Charakterystyka/ morfologia

 Pierwszy opis kura cejlońskiego sporządził francuski przyrodnik René Primevère Lesson w roku 1831. Nazwa gatunkowa została nadana na cześć markiza de La Fayette oficera w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych i rewolucji francuskiej. U tego gatunku, jak i u wszystkich kuraków występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec jest większy od samicy, osiąga wagę od 790 do 1140 g, samica 510 do 645 g. Długość ciała samca 66 – 73 cm, samica jest o połowę mniejsza, osiąga 35 cm. Kogut jest jednym z barwniejszych ptaków. Naga głowa w kolorze krwistej czerwieni ze zwisającymi płatkami policzkowymi, zwieńczona czerwonym wydatnym grzebieniem. Górna krawędź grzebienia lekko ząbkowana, na środku grzebienia wyraźna żółta plama. Tęczówka oka żółta. Nogi czerwone. Upierzenie szyi karku i piersi złociste, bliżej środka ciała przechodzące w pomarańczowe i czerwone. Pióra mają na środku cienki czarny pasek, co nadaje im kształt grzywy. Brzuch i skrzydła czarne z ciemnofioletowym połyskiem. Czarne półkoliste pióra ogona mają niebieskawy połysk, dłuższe środkowe pióra ogona są jego efektowną ozdobą. Młode samce pełnię wybarwienia osiągają w drugim roku życia. Samce są bardzo wojownicze, zarówno wobec samców swojego gatunki jak i innych wrogów. Samica ma matowe upierzenie. Wierzch głowy i szyi brązowe, dolna część szyi biało kreskowana, przechodząca w biały, czarno kreskowany brzuch. Końce brązowych skrzydeł mają czarne poprzeczne prążki. Naga skóra gardła i policzków beżowa. Takie upierzenie samicy stanowi idealny kamuflaż w czasie gniazdowania. Ptaki większość czasu spędzają na ziemi, nocują na drzewach okrywając wrażliwe na zimno nogi długimi piórami na piersi. Gatunek monotypowy nie dzieli się na podgatunki.

Biotop/ preferencje pokarmowe

 Gatunek endemiczny, występuje  tylko na Cejlonie. Żyje w zróżnicowanych siedliskach, od suchych terenów otwartych po zarośla i wilgotne lasy. Jego główne skupiska to Rezerwat Leśny Sinharaja, Park Narodowy Yala i okolice miasteczka Kitulgala. Większość czasu spędza na ziemi poszukując pożywienia, czasem siada na drzewach, a także na nich nocuje. W przeciwieństwie do innych „wszystkożernych” przedstawicieli tej rodziny, dieta kura cejlońskiego jest w przeważającej części wegetariańska. Stanowią ją przede wszystkim nasiona i owoce. Mimo że, raczej boi się ludzi, to w poszukiwaniu  pokarmu często odwiedza pola uprawne w pobliżu siedzib ludzkich. Ważny składnik pożywienia zarówno młodych jak i dorosłych osobników, stanowią lądowe kraby  z gatunku (Gecarcinidae). Pisklęta, i w nieco mniejszym stopniu dorosłe, nie tolerują białek i tłuszczów pochodzenia roślinnego. Z uwagi na tak specyficzne wymagania żywieniowe, są bardzo rzadkie w zamkniętych hodowlach. W niewoli gatunek ten jest szczególnie narażony na choroby drobiu wywołane przez bakterie Salmonella i inne choroby bakteryjne, powszechne u drobiu domowego.

Rozwój osobniczy

 Okres rozrodczy trwa od kwietnia do czerwca. Przy odpowiednich, sprzyjających warunkach klimatycznych, ptaki te mogą rozmnażać się w ciągu całego roku. Młode osiągają tę zdolność od drugiego roku życia. Tworzą rodzinne stada złożone z jednej samicy i dwóch lub trzech samców. Samce pochodzą przypuszczalnie z jednego miotu. Samica kojarzy się z samcem alfa, pozostałe samce spełniają rolę strażników i obrońców terytorium lęgowego. Gniazdo to zagłębienie w ziemi osłonięte przez krzewy, czasem w opuszczonych norach, często wysoko w naturalnym zagłębieniu pnia, stwierdzono lęgi na wysokości 3 - 4 metrów nad ziemią, w opuszczonych gniazdach ptaków drapieżnych. Samica składa od 2 do 4 jaj. Mogą mieć bardzo różne barwy, najczęściej są kremowe z żółtym lub różowym odcieniem, w brązowe lub fioletowe plamy. Czasami zdarzają się jaja czerwone lub cętkowane. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica. W porównaniu z innymi, pokrewnymi gatunkami okres ten jest bardzo krótki, i wynosi 20 – 21 dni. Samica na bardzo krótko opuszcza gniazdo, by się napić i pożywić, gdyż prawidłowy proces inkubacji odbywa się w temperaturze między 37,5  ° C a 38,5  ° C.  W tym czasie samiec pilnuje gniazda siedząc w pobliżu, w przypadku zagrożenia potrafi zaciekle go bronić, aż do utraty życia. Pozostałe samce strzegą dalszej części lęgowiska. Zagrożeniem dla lęgów są rywalizujące samce, węże i mangusty.  Mimo, że jaja są składane po jednym dziennie, to młode wylęgają się jednocześnie.  Są zagniazdownikami i opuszczają gniazdo krótko po wykluciu. Pisklęta są pokryte żółtym puchem, od wierzchu głowy przez grzbiet przebiega wąski brązowy pasek. Dwa małe, boczne poprzeczne paski stanowią kamuflaż wśród opadłych liści i gałązek. Pozostają pod opieką rodziców przez co najmniej dwa tygodnie, którzy wyszukują dla nich pożywienie i uczą je zdobywania pokarmu. Bardzo ważny dla wzrostu i przeżywalności młodych jest udział w diecie krabów lądowych. W chłodne noce, by zapewnić sobie ciepło i bezpieczeństwo, pisklęta chowają się pod piórami samicy.

Status gatunku

 Na Sri Lance kur cejloński jest ptakiem narodowym. Daje mu to specjalny status i ochronę.

Populacja nie jest zagrożona, mimo ograniczonego obszaru występowania, jej liczebność jest stała.

W 1807 roku holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck opisał bezogonowego mutanta tego gatunku. Jego istnieniu niesłusznie zaprzeczył Karol Darwin w 1868 roku.

Przygotował:

Jan Ławicki